Is de rat het probleem, of de mens de oorzaak?
Zoals met alles in de natuur, is de mens vaak de gene die voor disbalans zorgt. Of het nu ons ingrijpen is in natuur, of sec onze aanwezigheid. De mens in zijn grote getale is meestal de kern van vele problemen. Natuurlijke habitats voor de meeste wilde diersoorten worden steeds kleiner, terwijl andere soorten juist enorm goed gedijen door onze aanwezigheid. Denk hierbij aan ratten en duiven (die ook wel vliegende ratten genoemd worden). De komende jaren moeten er honderduizenden huizen bijgebouwd gaan worden in Nederland. En dat gaat onherroepelijk ten koste van het almaar steeds kleiner wordende habitat van vele plantensoorten, dieren en insecten.
Waarom stoppen met rattengif zo belangrijk is
Ratten zijn alleseters en bovenal opportunisten die in praktisch alles wel een maaltijd zien. Meestal doen ze zich ten goede aan de rommel die wij achterlaten, of aan het voer dat wij geven aan vee of huisdieren. Het wegnemen van dergelijke voedingsbronnen – of als dat niet kan, het beperken van de toegang ertoe – maakt deel uit van mijn adviesrol. Maar voordat ik ingeschakeld word, gaat men meestal zelf al aan de slag met vallen, klemmen en helaas soms ook vergif. En na er veel geld aan uitgegeven te hebben, komt men er uiteindelijk toch achter dat het probleem niet weggaat en er een professional ingeschakeld moet worden die niet alleen bestrijdt, maar ook helpt met preventie.
Gif, veroorzaker van veel nevenschade
Zeker in het buitengebied is het belangrijk dat het gebruik van gif tot nul teruggebracht wordt. Het paradoxale is namelijk dat het gebruik van rattengif juist zorgt voor een afname in natuurlijke vijanden, zoals; vossen, uilen, buizerds, marters en reigers, waardoor rattenpopulaties steeds makkelijker kunnen groeien. Niet alleen wilde dieren sterven indirect door rattengif. Ook katten en honden gaan soms dood als nevenschade door het gebruik van gif. Bij het doden van de rat stopt rattengif namelijk niet met werken als de lampjes uitgaan bij de rat.
Wanneer de rat opgegeten wordt door andere dieren, zal het rattengif óók bij die dieren helaas maar al te goed zijn werk nog doen. En zo sterven ongewenst juist die dieren die kunnen helpen bij het terugdringen van rattenpopulaties op natuurlijke wijze. Gelukkig gaat met ingang van 2023 het gebruik van gif praktisch onmogelijk worden en dat is een goede zaak. Zeker wanneer je beseft hoe groot de nevenschade is van het gebruik ervan voor het toch al zo kwetsbare ecosysteem.
Waarom kooien zinloos zijn bij meer dan een handvol ratten
Kooien en rattenvallen werken bij hooguit een handvol ratten en dan met name in een stedelijke omgeving waar incidenteel een rat waargenomen wordt, maar niet bij rattenplagen of in stallen waar voedsel in enorme hoeveelheden én vrijwel permanent beschikbaar is. Ratten zijn dusdanig intelligent dat ze al vrij snel kooien en vallen herkennen en snappen ze deze moeten vermijden. In het geval van kooien zal een gevangen rat middels noodkreten kenbaar maken dat het dier in gevaar is en dus zo’n kooi gevaarlijk is. In geval van een val verjagen de volwassen (alfa-)ratten de minder slimmere jongere ratten door op de vallen te urineren om de jonge ratten te waarschuwen voor het gevaar ervan.
Daarnaast zitten de meeste mensen niet te wachten om een gewonde rat uit z’n lijden te moeten verlossen omdat de val niet helemaal goed z’n werk heeft gedaan, wat weer onnodig lijden tot gevolg heeft. Want besef je wel dat je uiteindelijk toch iets moet doen met die gevangen rat, dood of levend.
Ratten zijn de vuilnisophaaldienst van de natuur
Toch hebben ratten een belangrijke functie. in ons ecosysteem. Even los van het feit dat ratten – mede door hun intelligentie – werkelijk fascinerende diertjes zijn, vervullen ze ook een belangrijke taak. Ratten zijn de vuinisophaaldienst van de natuur, ook van alles wat wij als mensen achterlaten. Voor ratten is een goed gevulde vuilniszak een waar 5-sterren restaurant. Wist je dat alle ratten in de miljoenenstad Parijs volgens schattingen maar liefst 800 ton afval per dag opruimen? Je kunt jezelf afvragen wie nu hier eigenlijk de grootste viespeuken zijn. De mensheid of de rat, die feitelijk dus veel van onze rotzooi opruimt. We geven de rat dus op een presenteerblaadje wat hij wil. En daarom is preventie zo belangrijk wat hoofdzakelijk betekent; de rotzooi achter onze konten opruimen.
Ratten zijn enorm belangrijk voor het ecosysteem
Naast dat ratten de opruimers zijn van de natuur, zorgen ook zij er weer voor dat bepaalde andere diersoorten niet kunnen uitgroeien tot ware plagen. Neem als voorbeeld slakken. Teveel van die weekdieren kunnen ervoor zorgen dat bepaalde gewassen niet kunnen groeien. En dan speelt de rat een belangrijke rol in het terugdringen van de hoeveelheid slakken. Een buffet van escargots vinden ze namelijk geweldig! En datzelfde geldt ook voor kikkers, want een bordje verse kikkerbillen gaat de rat zeker niet uit de weg.
Wanneer je jezelf eens goed verdiept in het voedingspatroon van de rat, dan moet je eigenlijk tot de conclusie komen dat het op sommige vlakken zelfs ware connaisseurs zijn. Alhoewel er over de inhoud van die vuilniszak natuurlijk gediscussieerd kan worden. Alle gekheid op een stokje, ratten vervullen zeker een nuttige functie in de natuur en dus het bestaan van de soort niet alleen maar kommer en kwel. Alleen is het aan ons mensen om ervoor te zorgen dat hun populatie niet te groot wordt, doordat wij simpelweg teveel voedsel (en ook rommel) achterlaten voor deze knagers.
Rattenbestrijding of geen rattenbestrijding, dat is de vraag
Het gebeurt ook zo nu en dan dat ik niet ingrijp wanneer een boer mij belt voor een rattenbestrijding klusje. Dit is met name wanneer er sporadisch 1 of 2 ratten gezien worden. Ze komen nu eenmaal voor in de natuur en dat je af en toe eens een rat ziet, is onoverkomelijk. Dan is mijn advies, laat de natuur z’n werk doen en voorkom dat die paar ratten een plaag kunnen worden. Mijn werk beperkt zich dan met name tot preventie en advies. Want je kunt namelijk al heel veel zelf doen.
En als het dan echt uit de hand is gelopen, dan kan ik zeker wel ratten bestrijden of adviseren. Daarom is mijn advies ook altijd om bijvoorbeeld (daar waar het kan natuurlijk) natuurlijke vijanden te introduceren – of het zo aangenaam mogelijk te maken voor de rattenbestrijders van de natuur – door bijvoorbeeld uilenkasten te plaatsen. Wanneer je ervoor zorgt dat die prachtige uilen zich ook thuis gaan voelen in de omgeving waar ratten soms onvermijdelijk zijn, dan heb je al heel veel gewonnen.
In het onwaarschijnlijke geval dat de mensheid de rat volledig weet uit te roeien, zal dat zeker weer andere plagen tot gevolg hebben. En precies daarom is het zoeken naar die balans voor een evenwichtig ecosysteem zo belangrijk. En die zoektocht is wat mijn werk zo enorm interessant maakt. Want niet alleen heb ik respect respect voor de rat, ze hebben een onmisbare functie in de natuur. Maar als het moet in het geval van een plaag, dan is afschot soms de enige humane oplossing die tevens het minst ingrijpend is voor de omgeving en de natuur. Want onnodig lijden, dierenleed en nevenschade doordat andere roofdieren vergiftigde ratten eten, wil je niet op je geweten hebben! Toch?
